Nghệ Thuật Trà Đạo Cho Người Việt Sành Trà

Nghệ thuật trà đạo không đơn thuần chỉ là cách pha và thưởng thức trà, mà còn là một hành trình tinh tế đưa con người trở về với thiên nhiên, văn hóa và sự bình yên. Đối với người Việt, trà đạo là sự kết nối gần gũi và dung dị, không mang những nghi lễ phức tạp như trong trà đạo Nhật Bản, nhưng vẫn thấm đượm hồn quê qua từng ngụm trà chân chất. Trong bài viết này, hãy cùng Không Gian Gốm khám phá nét đẹp độc đáo của trà đạo Việt Nam, tìm hiểu từ cội nguồn, các dụng cụ thân quen cho đến quy trình pha trà tỉ mỉ. Để rồi, bạn sẽ hiểu vì sao những người yêu trà lại xem đây là một niềm đam mê khó thay thế.

Nguồn gốc của nghệ thuật trà đạo

Nghệ thuật trà đạo, hay "Chado" trong tiếng Nhật, có nguồn gốc từ Trung Quốc thời nhà Đường (618-907), khi trà được xem như một thức uống tao nhã gắn liền với giới thiền sư và quý tộc. Đến thế kỷ 12, thiền sư Eisai đã mang trà đạo sang Nhật Bản và kết hợp nó với triết lý Thiền tông, từ đó hình thành nên nghi thức trà đạo đậm chất văn hóa mà người Nhật vẫn gìn giữ đến ngày nay. Tại Việt Nam, tuy không có những nghi lễ cầu kỳ như ở Nhật Bản, nghệ thuật thưởng trà lại mang đậm bản sắc dân gian, thường gắn bó với các loại trà xanh Thái Nguyên hay Shan Tuyết, phản ánh sự mộc mạc và gần gũi của nền văn hóa Việt.

Dù khác biệt về hình thức, điểm chung của nghệ thuật trà đạo ở các quốc gia Đông Á chính là sự tôn vinh trà như một cầu nối sâu sắc giữa con người và thiên nhiên, mang lại cảm giác an nhiên và tĩnh tại. Đối với những người yêu trà, thấu hiểu nguồn gốc này chính là bước đầu tiên để biết trân trọng từng lá trà và từng giọt nước quý giá.

Các dụng cụ trong nghệ thuật trà đạo Việt 

Không giống như trà đạo Nhật Bản phải dùng nhiều vật dụng cầu kỳ, nghệ thuật trà đạo Việt Nam toát lên nét đẹp giản dị và gần gũi. Người Việt sử dụng những dụng cụ mộc mạc nhưng đầy tinh tế, hài hòa với phong cách thưởng trà xanh truyền thống và mang đậm hơi thở văn hóa dân tộc. Dưới đây là những vật dụng tiêu biểu không thể thiếu trong trải nghiệm thưởng trà của người Việt.

Ấm trà gốm Bát Tràng 

Được chế tác từ đất sét cao lanh Gia Lâm và nung ở nhiệt độ 1200-1300°C, ấm Bát Tràng với dung tích 150-300m vừa đủ,l có khả năng giữ nhiệt vượt trội, giúp tôn lên hương vị tự nhiên của trà xanh. Các kiểu dáng phổ biến như ấm tích, dáng quả bí,hay dáng trụ đều được tạo hình hoàn toàn thủ công, mang đến một vẻ mộc mạc Đặc biệt, dòng ấm chén như An Thổ Túc không sử dụng lớp men phủ, giữ trọn vẹn sắc màu tự nhiên của đất sét và có thiết kế đặc biệt để phù hợp với các loại trà xanh của người Việt

Chén trà

Chén gốm Bát Tràng, dung tích từ 20-50ml, thường được thiết kế với chất gốm dày, dáng tròn hoặc hơi loe nhẹ, tạo cảm giác dễ chịu khi uống từng ngụm nhỏ. Điều này giúp người thưởng trà cảm nhận trọn vẹn vị chát nhẹ và hậu ngọt đặc trưng của trà. Bề mặt chén có thể được phủ men sáng bóng, giúp chống thấm và giữ trọn hương vị trà tốt nhất.

Cốc tống 

Cốc tống là một dụng cụ không thể thiếu trong quy trình thưởng trà truyền thống, được sử dụng để rót trà từ ấm vào trước khi chia đều ra các chén nhỏ. Với thiết kế miệng rộng và thân tròn đặc trưng, cốc tống không chỉ giúp trà giảm bớt độ nóng hơn mà còn đảm bảo hương vị được phân bổ đồng đều. Điều này tránh được tình trạng chén đầu quá đậm vị trong khi chén sau lại nhạt nhòa, giữ cho mọi người cùng thưởng thức một tách trà trọn vẹn nhất.

Đồ gắp trà, đũa tre

Dụng cụ gắp trà khô là một trợ thủ đắc lực trong việc cân đo và lấy lượng trà vừa đủ. Với thiết kế tiện lợi, đồ gắp trà không chỉ giúp hạn chế tiếp xúc trực tiếp bằng tay, đảm bảo vệ sinh mà còn thể hiện sự tinh tế và chuyên nghiệp của người pha trà. Đây là món đồ không thể thiếu cho những ai yêu thích nghệ thuật thưởng thức trà.

Hũ đựng trà

Hũ đựng trà là một phụ kiện không thể thiếu để bảo vệ và duy trì chất lượng của trà. Với khả năng bảo quản trà luôn tươi ngon, chống ẩm mốc và giữ nguyên hương vị đặc trưng, hũ đựng trà mang đến sự tiện dụng tối ưu cho người yêu trà. Nhờ thiết kế nắp kín, sản phẩm này tạo ra lớp chắn hoàn hảo trước sự xâm nhập của không khí, ánh sáng và mùi lạ. Điều này giúp lá trà luôn khô ráo, đồng thời bảo toàn những tinh chất quý giá mà trà mang lại.

Quy trình thực hiện trà đạo của người Việt

Nghệ thuật thưởng trà của người Việt không yêu cầu những nghi thức cầu kỳ, nhưng lại đòi hỏi sự tinh tế để lưu giữ trọn vẹn hương vị đặc trưng của trà. Sau đây là quy trình chi tiết, gắn liền với thói quen truyền thống của người Việt:

Bước 1: Chuẩn bị không gian và dụng cụ  

Hãy chọn một góc nhỏ trong nhà phù hợp như chiếc bàn gỗ ở phòng khách, một hiên nhà thoáng mát, hay khu vườn rợp bóng cây. Dùng khăn mềm lau sạch khay trà, ấm, chén, sau đó sắp xếp cẩn thận và ngay ngắn. Sự chăm chút này thể hiện sự trang trọng với trà và sự trân quý đối với khách. Một không gian mộc mạc và giản dị mang lại cảm giác thư thái, giúp tâm hồn nhẹ nhàng và sẵn sàng thưởng thức trà. 

Bước 2: Làm nóng ấm và chén  

Đun nước cho đến khi nước sôi, sau đó để nước nguội xuống khoảng 80-85°C. Rót nước vào ấm khoảng một phần ba dung tích, xoay nhẹ để nước tráng đều bên trong ấm, rồi đổ nước này sang chén để làm nóng. Sau khoảng 10-15 giây, đổ nước đi và lau khô cả ấm lẫn chén bằng khăn sạch. Việc làm nóng dụng cụ giúp trà được chiết xuất đồng đều và giữ nhiệt tốt hơn khi pha.  

Bước 3: Đong lượng trà khô  

Sử dụng đồ gắp hoặc đũa tre để lấy khoảng 5-7g trà khô (tương đương 1-2 thìa cà phê) cho mỗi 150ml nước. Đặt trà vào ấm và lắc nhẹ để lá trà được trải đều, sẵn sàng tiếp xúc với nước nóng.  Việc đo lường lượng trà hợp lý giúp đảm bảo hương vị hài hòa, không quá đắng cũng không quá nhạt.

Bước 4: Tráng trà (lần pha đầu tiên)  

Rót nước nóng ở nhiệt độ từ 80-85°C từ phích vào ấm, lượng nước vừa đủ để ngập hết lá trà (khoảng 50ml). Chờ trong khoảng 10-15 giây để lá trà có thời gian nở. Sau đó, đổ phần nước tráng này ra khay, thực hiện thao tác một cách chậm rãi, đồng thời nâng phích cao khoảng 15-20cm để dòng nước chảy êm và nhẹ nhàng. Việc tráng trà giúp loại bỏ bụi bẩn còn sót lại trên lá, đồng thời "đánh thức" lá trà, chuẩn bị cho lần pha chính đạt hương vị tốt nhất. 

Bước 5: Công đoạn pha trà chính  

Hãy bắt đầu bằng việc rót 150ml nước vào ấm trà rồi đậy nắp lại. Chờ khoảng 30-45 giây tùy theo độ đậm bạn muốn thưởng thức — 30 giây cho hương vị nhẹ nhàng, còn 45 giây sẽ tạo ra vị trà đậm đà hơn. Khi rót trà ra chén, hãy chia đều từng chút một qua các chén nhỏ, đừng rót đầy một chén rồi mới đến chén khác. Điều này giúp đảm bảo vị trà được đồng đều, mỗi chén đều có cùng hương vị.

Ý nghĩa của bước này nằm ở sự tỉ mỉ trong từng chi tiết. Khoảng thời gian chờ và cách rót trà không chỉ thể hiện nét kiên nhẫn của người pha mà còn giúp mọi người cùng nhau thưởng thức sự trọn vẹn trong hương vị. Đây chính là tinh thần của việc uống trà — chậm rãi, hòa nhã và sẻ chia.

Bước 6: Thưởng thức trà

Cầm chén trà bằng cả hai tay, từ tốn đưa lên gần mũi để cảm nhận hương thơm tinh khiết, nhẹ nhàng của trà xanh. Nhấp một ngụm nhỏ, để vị chát dần chạm đầu lưỡi rồi lắng nghe vị ngọt dịu vẫn còn đọng lại nơi cổ họng. Hãy dành ra vài giây thư thả giữa các ngụm để cho hương vị trà từ từ lan tỏa, mang lại cảm giác thư thái và trọn vẹn.

Ý nghĩa của nghệ thuật trà đạo Việt

Trà đạo Việt không chỉ là một cách thưởng thức trà mà còn là nét đẹp văn hóa, thể hiện tinh thần thư thái, sự tôn trọng và kết nối giữa con người với thiên nhiên. Khác với trà đạo Nhật mang tính nghi lễ nghiêm ngặt hay trà Trung Hoa thiên về kỹ thuật pha chế, trà đạo Việt dung hòa giữa sự giản dị, chân thành và tinh tế.

Một chén trà ngon không chỉ gói trọn hương vị của đất trời mà còn chứa đựng cả tấm lòng của người pha. Uống trà là dịp để trò chuyện, chiêm nghiệm và tận hưởng những phút giây bình yên. Từ không gian thưởng trà đến cách chọn ấm chén, tất cả đều phản ánh sự tinh tế, phong thái ung dung và tâm hồn sâu lắng của người Việt. Với ấm chén Bát Tràng và quy trình pha trà đầy thư thái, bạn sẽ thấy trà không chỉ là thức uống, mà là một cách sống chậm, sống sâu